Mysyrowiczowie i ich czasy

W 1865 roku Władysław zakupił majątek od ojca i stał się jego prawowitym właścicielem. Był sprawnym zarządcą, zmodernizował rolnictwo w swoich majątkach, Jadwiga sprawnie zarządzała gospodarstwem domowym, sprawiając, że dwór w Łosiu był praktycznie samowystarczalny. Oboje dbali też o patriotyczne wychowanie dzieci – mieli 5 synów, z których najstarszy – nazwany po ojcu Władysławem, niestety chorował (prawdopodobnie na gruźlicę). W tych czasach gruźlicę leczono wyjazdami do uzdrowisk i w jednym z nich – San Remo – Władysław Mysyrowicz i jego matka Jadwiga poznali pisarza Henryka Sienkiewicza. Zachowała się korespondencja Sienkiewicza z Mysyrowiczami, w której między innymi, poleca dla młodego  Władysława cudowny napój leczniczy, który można wyprodukować w warunkach domowych. „Jest to napój z rodziny kumysu, o wiele jednak pożywniejszy, strawniejszy i silniejszy. Sam widziałem cudowne skutki na osobach do najwyższego stopnia wycieńczonych. – I Chałubiński zaleca wszystkim chorym” [M. Niezabitowska „Składana wanna”] Tym cudownym napojem był znany nam do dzisiaj kefir. 

Niestety, młody Władysław umarł w wieku lat 21.

W 1868 roku, na mocy ukazu carskiego, odbyło się uwłaszczenie włościan  w Łosiu i Piskórce. Z zapisów historycznych wiemy, że wtedy  w Łosiu było 17 gospodarstw, z czego dwa gospodarstwa miały charakter współwłasności dla całej gromady wsi. 

Władysław Mysyrowicz założył hodowlę koni, z której stał się sławny. Między innymi klacz Thetis, pochodząca z Łosia zdobyła w 1876 roku Nagrodę Zarządu Hodowli Koni, a klacz Miss Owen wygrała w 1881 roku gonitwę, znaną dziś pod nazwą biegu o nagrodę Prezydenta Rzeczypospolitej. 

Władysław lubił popisywać się swoimi umiejętnościami woltyżerskimi przed znajomymi, dziećmi i wnukami.  Przez długie lata jego ulubionym koniem był Tebir, którego nikt poza Władysławem nie mógł dosiadać „bo zrywny przedcwał, nagłe osadzenia i raptowne zwroty, do których wdrożył wierzchowca, kogoś nieprzyzwyczajonego, wyrzucały z siodła jak kulę z dubeltówki, grożąc roztrzaskaniem o ziemię czy drzewo”. [M. Niezabitowska „Składana wanna”] Tebir dożył wiekowych lat 24 i kiedy zmarł, Władysław wyprawił mu pogrzeb i pochował pod dębem w łoskim pasku.

Henryk Sienkiewicz bywał częstym gościem w dworku Mysyrowiczów w Łosiu, odpoczywał, uczestniczył w polowaniach. Korespondencja Sienkiewicza z Mysyrowiczami była przechowywana we dworze w Falencicach, można ją było dotknąć i przeczytać jeszcze w 1925 roku. Grube koperty z pożółkłymi kartkami. Pielęgnował je Aleksander Mysyrowicz, syn Władysława i Jadwigi, przy okazji lubił opowiadać anegdoty o pobytach Henryka Sienkiewicza w gościnie i w Łosiu, i w Falęcicach – „Wie pan, jak Sienkiewicz pił wódkę? Otóż mówił – piję wódkę tylko wtedy, gdy jest śledź… albo gdy go nie ma”.Kiedyś pisarz poprosił, aby dano mu z biblioteki przed spaniem jakąś książkę. Słysząc ową prośbę z sąsiedniego pokoju, jeden z braci  Mysyrowiczów zawołał – „Dajcie mu Sienkiewicza. Natychmiast zaśnie”.

Listy Henryka Sienkiewicza do Mysyrowiczów:

 Szanowna Pani!
 Młodość ma sama w sobie lekarstwa na wszystkie choroby, dlatego jestem prawie pewny, że pan Władysław wkrótce zupełnie przyjdzie do siebie, zwłaszcza, że w domu otoczą go wygody i opieka, jakich w podróży zawsze brak. Źle zrobił, że zapadłszy tak ciężko nie dał mi znać w jakikolwiek sposób. Jakkolwiek trudno mi jest zostawiać żonę samą w dzisiejszym stanie jej zdrowia, byłbym go odwiedził i przynajmniej do przyjazdu Szanownej Pani wyszukał mu jaką opiekę między znajomemi Polakami.
 Nie potrzebuję Pani zapewniać jak żywy budzi w nas interes zdrowie kochanego Pana Władysława, dla ktorego oboje z żoną powzięliśmy w San Remo szczerą i prawdziwą przyjaźń. — Umiał on ją zresztą obudzić nietylko w nas, ale we wszystkich obecnych, którzy mieli sposobność poznać bliżej jego sympatyczny charakter i przymioty.
 Będziemy Szanownej Pani najmocniej wdzięczni, jeśli Szanowna Pani na przyszłość zechce nas powiadamiać o stanie jego zdrowia. Tymczasem, nie mogę dość usilnie polecić Sz. Państwu kefiru, jako środka odżywczego we wszelkich słabościach gardlanych, piersiowych — i w ogolnem osłabieniu organizmu. Jestto napój w rodzaju kumysu, o wiele jednak pożywniejszy, strawniejszy i silniejszy. Sam widziałem cudowne skutki na osobach do najwyższego stopnia wycieńczonych — i Chałubiński zaleca go wszystkim chorym. W Warszawie pierwszy lepszy lekarz wskaże aptekę, w której można dostać grzybków służących za podstawę fabrykacji, oraz przepisów, jak należy fabrykać [sic]. Pan Władysław powinien dochodzić do dwóch lub trzech butelek dziennie. Do takiej ilości dochodziła moja żona w największem osłabieniu i przy 40 stp. gorączki. —
 Mam nadzieję, że po dwóch tygodniach kefiru nie będziecie mogli poznać dzisiejszego chorego, bo jeśli nawet starsze osoby przychodzą do sił, coż dopiero takie, które z natury rzeczy mają w sobie siłę młodości dążącą zawsze do przezwyciężenia choroby.
 Należy tylko zabrać się jak najprędzej do działania z ufnością, że Bog zmieni wszystko na lepsze.
 Z tem serdecznem życzeniem kończę mój list, dziękując za wiadomość — i pozostaję wraz z żoną z uszanowaniem

 Kochany Panie Władysławie!
 Bardzo ucieszyliśmy się oboje z żoną dobremi wiadomościami, które pan nam przysłałeś o swojém zdrowiu. Pozwolenie powrotu jest najlepszym dowodem, że zdrowie to polepszyło się na stałe. Myślę jednak, że dla wszelkiego bezpieczeństwa, nasi polscy doktorzy wyszlą pana na zimę do Włoch, — i że przyjdzie jeszcze Panu należeć czas jakiś do ptaków przelotnych razem z całem naszem towarzystwem z San Remo. Tymczasem oszczędzaj się pan na wsi i koniecznie trzeba pić kefir. Żonę moją po chorobie przez długi czas ten tylko środek utrzymywał przy siłach i życiu, a znam wiele osób, ktore przyszły do sił, zdrowia, a nawet tuszy, tylko dzięki kefirowi. W Warszawie bardzo łatwo dostać grzybków, a na wsi jeszcze łatwiej fabrykować z dobrego mléka, lepszy napój od warszawskiego.
 Dziękuję za łaskawą pańską gotowość załatwienia moich interesów w Warszawie, ale w tej chwili nie mam żadnych. Zresztą i sam już wkrótce powrócę do Warszawy. Postanowiliśmy z żoną udać się do Meranu, nie 15, ale 1 szego, przyszłego miesiąca; sam ją ulokuję, znajdę opiekę i wracam zaraz, żeby się zabrać do roboty.
 Zdrowie jej polepsza się zwolna i byłoby już wcale nie źle, gdyby nie owo małe zapalenie, którego się nabawiła w Warszawie. Była to rzecz niby nic nie znacząca, ale ślady są dotąd. — Pokazuje się jak niebezpiecznie jest wracać zbyt wcześnie, a zwłaszcza jak jeszcze niebezpieczniej uważać chwilowe polepszenie za stanowczy powrót do zdrowia — i narażać się przez nieuwagę. Z tego powodu nie puszczę jej przez zimę — a prawdopodobnie wyszlę z Meranu do San Remo, gdzie Mezani i Tymowski będą ją mieć w opiece. — Zresztą będzie mogła zamieszkać z panią Walicką, jeśli nikt z krewnych nie wyjedzie.
 Do Mezaniego jeszcze nie pisałem. Za powrotem porobię ogłoszenia i przeszlę mu odpowiednie numera. Zdaje się zresztą, że mu o nic więcej nie chodzi. Sam całą zimę zostanę w Warszawie.
 Z Reichenhall dość jesteśmy kontenci. Powietrze tu nader łagodne — i co lepsze pogoda stała. Od czasu do czasu robię wycieczki dalsze piechotą. Byłem w Berchtesgaden i w Koenigsee: zajęło mi to cały dzień. Na dłużej nie mogę się oddalać, gdyż zdrowie żony mojej wymaga bardzo starannej i czujnej opieki. O zaziębieniu, przy nieuwadze, lub zmianie pogody zawsze łatwo. Szkaradny czas w Wiedniu pewnie nie mało przyczynił się do Pańskiej biedy; chwała Bogu, że się na lepsze obróciło. —
 Odwiedziłbym Pana Kochanego najchętniej, ale nie mogę żony zostawiać saméj tembardziej że jest mocno podrażniona nerwowo; zwłaszcza w nocy boi się wszystkiego. Nie mogę nawet drzwi zamykać od swego pokoju, bo zaraz nie spi. W Meranie także nie będzie mogła mieszkać sama. —
 Tymczasem sciskam Kochanego Pana i życzę najserdeczniej zupełnego wyzdrowienia. Żona zasyła ukłony. Trzymaj się dzielnie, panie Władysławie — i staraj się, żeby dzisiejsza niemoc stała się najnajwcześniej wspomnieniem.

 Łaskawa Pani!
 Dziękuję bardzo za uprzejmy list, a zarazem za zające i koziołka, które przyszły właśnie w ostatnie dni karnawału. Szczególniej jednak ucieszyła mnie nadzieja uczyniona mi w liście, że będę miał zaszczyt powitać Łaskawą Panią w moim domu, chociaż w ostatnim roku mego pobytu w Warszawie. Jeżeli zatem zdrowie Szanownej Pani nie stanie na przeszkodzie, czekam w niedzielę po pierwszej z małem śniadankiem na ktorem znajdzie Łaskawa Pani zwykłych uczestników polowań w Jej majątku. Tymczasem Panie moje przesełają Łaskawej Pani najuprzejmiejsze ukłony, ja zaś dziękuję raz jeszcze i załączam słowa wysokiego poważania i szacunku, wraz z pozdrowieniem i uściskiem dłoni dla młodego gospodarza w Łosiu

 Szanowny Panie.
 Depeszę Pańską odebrałem w chwili wyjazdu z Kielc. Dziękuję za uprzejme zaproszenie i w dniu 3iem Listopada nie omieszkam stawić się o godzinie piątej w Piasecznie. Przyczem załączam wyrazy szczerego szacunku, waz z ukłonami i słowami wysokiego poważania dla Czcigodnej Matki Pańskiej.

30 października 1902
Warszawa, Hoża 22.

 Łaskawa Pani.
 Dziękuję za przysłaną mi zwierzynę, jak również za wspaniałe polowanie i uprzejmą a tak miłą gościnność. Przy sposobności przesyłam zarazem dla obojga Szanownych Państwa życzenia najlepszego zdrowia oraz głębokiego poważania i szacunku

 3. XI. 99
Warszawa Wspólna. 24.
[Koperta]

 Przytoczone powyżej listy znajdują się w zbiorach sędziego Aleksandra Mysyrowicza w Falencicach między Grojcem a Kielcami. Adresatami są: ś. p. Jadwiga Mysyrowiczowa, właścicielka majątku Łoś koło Grójca, oraz jej syn, p. Władysław Mysyrowicz.
 Przyjaźń Sienkiewicza z rodziną pp. Mysyrowiczów trwała długie lata. Nie umiem podać początkowej daty ich wzajemnej znajomości, w każdym razie sięga ona conajmniej lat 1879—1880, gdyż już wtedy Sienkiewicz zamieszcza w „Gazecie Polskiej“ wzmianki o koniach Mysyrowicza, stających do wyścigów.
 Jak widać z listów powyższych, jednym z ważnych powodów zadzierzgnięcia się przyjaźni był wspólny pobyt na kuracji w San Remo. Zachowała się z tego czasu wspólna fotografja Sienkiewicza z żoną i pp. Mysyrowiczami oraz jeszcze kilkoma kuracjuszami Polakami. Jeden egzemplarz tej fotografji jest w zbiorach p. Aleksandra Mysyrowicza, drugi zaś w moich zbiorach.
 Pobyt w San Remo, przypadający na czas, gdy Sienkiewicz pisał „Potop“, nie przyniósł spodziewanego polepszenia p. Marji Sienkiewiczowej, która niebawem zmarła przedwcześnie… Ta choroba i zgon ukochanej małżonki były dla Sienkiewicza momentem przełomowym w życiu. Zbudziły w nim żarliwą religijność, którą tchną najwspanialsze rozdziały „Potopu“, naówczas właśnie powstałe.
 Ostatnie trzy listy są o kilkanaście lat późniejsze: pochodzą z tego czasu, gdy Sienkiewicz jako „possessionatus“ zamieszkał w Oblęgorku koło Kielc, niedaleko od majątku pp. Mysyrowiczów. Ukazują nam one Sienkiewicza z innej strony: jako myśliwca. Rzucone w nich wzmianki uzupełniają te wiadomości o Sienkiewiczu myśliwym, jakie znaliśmy dotąd czy z książki Laskowskiego, czy z pamiętników E. Krasińskiego, czy weszcie ze „Szkiców amerykańskich“ i „Listów z Afryki“ samego Sienkiewicza.
 Pisownię listów pozostawiam według oryginałów, z charakterystycznem é „kreskowanem“, z opuszczaniem przecinków nad literami i między zdaniami. Za łaskawe udostępnienie mi rękopisów składam najserdeczniejsze podziękowanie p. sędziemu Mysyrowiczowi. 

                                                                                                                                                                       Józef Birkenmajer

Po śmierci Władysława w 1901 roku, pozostało czterech jego synów: Edmund, Zygmunt, Aleksander i Feliks. Chłopcy byli kształceni w domu, aby uchronić ich przed rusyfikacją. Najmłodszy z nich, Feliks Franciszek Jan odziedziczył po ojcu majątek Łoś.

W rodzinie Mysyrowiczów nie brakowało talentów artystycznych. Siostrzeniec Władysława, Władysław  Ślewiński i Jan Owidzki (krewny Jadwigi) byli malarzami, Piotr Maszyński założyciel Warszawskiego Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”, kuzyn Jadwigi był również „pojawiał się na wywczasy” w Łosiu. Dom zawsze gościnny i otwarty, tętnił życiem. Lubiono się tu bawić i dla młodszych pokoleń dworek w Łosiu pozostał długo w żywej pamięci. Obszernie wspomina go Małgorzata Niezabitowska w książce “Składana wanna”, na podstawie której opracowano tę część historii Łosia.